ساز کاخن چیست؟ جامع ترین مطلب ساز کاخن

ساز کاخن چیست؟

ساز کاخن یا کاخون که به تلفظ اسپانیایی (Cajon)  نوعی ساز کوبه‌ای است. ساز کاخن اصالتا” کلمه ای اسپانیایی است که  معنی جعبه، صندوق یا صندوقچه را در ذهن تداعی میکند. اندک اندک و باگذشت زمان ساز کاخن تبدیل به نوعی ساز کوبه‌ای شده است. در زبان فارسی به دلیل عدم بومی سازی لغت ، همان نام اسپانیای کاخن ( کاخون ) در زبانها جاری شده است.

در هنگام نواختن، نوازنده ساز کاخن بر روی آن می‌نشیند و با ضربات کف دست و انگشتان بر روی صفحه جلویی که تاپا نام دارد و نیز با ضربات خود بر صفحات کنار و بالای ساز می نوازد. برای نواختن کاخن ، علاوه بر دست استفاده از ابزارهای نوازندگی دِرام و دیگر سازهای کوبه ای مانند مَلِت‌ها(mallets) ، استیک‌ها(sticks)  و بِراش‌ها(brushes) (برای خرید کلیک کنید ) هم معمول است.

ساز کاخن عمدتاً در موسیقی آفروپرویی و همین‌طور سبک‌های معاصر فلامینگو و جاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در آمریکای جنوبی استفاده از ساز کاخن در موسیقی بسیار معمول گشته و کلا برای سازی که بصورت جعبه ای باشد کاخن میگویند.

تاریخچه ساز کاخن :

تاریخچه ساخت ساز کاخن ( کاخون ) قدمت زیادی ندارد و می توان گفت که پیدایش حرفه ای آن به چند سال اخیر برمیگردد و ساخت آن در سالهای اخیر رواج پیدا کرده است. چند روایت برای پیدایش ساز کاخن موجود است. میگویند این ساز بومی آفریقای مرکزی و غربی بوده است. در قرون هفده و هجده مهاجرانی كه از آفریقای مركزی و غربی توسط دولت وقت اسپانیا، به سرزمین های تحت سلطه خود در آمریكای جنوبی (مخصوصا” پرو و كوبا) کوچ داده شدند ، فرم ساده کاخن را به اهالی آن سرزمین ها معرفی كردند.

نظریه اول از پیدایش ساز کاخن

بدین ترتیب دو نظریه در مورد پیدایش این ساز ارائه شد . ممكن است این نوع ساز کوبه ای ارتقا یافته آلت موسیقی جعبه مانندی باشد كه در كشورهای آفریقایی غربی و مركزی مانند آنگولا استفاده می شدند و بعدها این توسط بردگان و خدمتكاران پرویی كه در ناوگان كشتیرانی اسپانیایی ها خدمت می كردند به تدریج گسترش یافته و به شکل یك ساز كوبه ای امروزی نواخته میشد.

نظریه دوم از پیدایش ساز کاخن

برخی دیگر عقیده دارند به دلیل آنکه دولت اسپانیا ساز و آواز را بر بردگان و آفریقایی ها ممنوع کرده بود با کوبیدن بر جعبه های میوه و ماهی علیه اسپانیا مبارزه می کردند . آنها میتوانستند بدون ترس از مجازات و بدون زیر پا گذاشتن قوانین جابرانه اسپانیایی ها وسایلی مانند جعبه میوه و كمدهای چوبی را كه آلت موسیقی ندارند به جای ساز به كار ببرند. با ظهور این فرهنگ کولی‌های اسپانیایی نیز هنگام رقص و آواز و به همراه گیتار، بر روی جعبه‌های میوه ریتم اجرا می‌کردند که به مرور زمان حالت ساز گونه به خود گرفت و به ساز امروزی تبدیل شد.

 در حال حاضر این ساز در سراسر قاره آمریکا بخصوص آمریکای جنوبی و اسپانیا رایج است. ساز کاخن در دوران برده‌ داری در کشور پرو توسعه یافت و تا سال ۱۸۵۰ به اوج محبوبیت رسید. در سال‌های پایانی قرن ۱۹میلادی نوازندگان کاخن، تغییراتی در ساختار و صدادهی این ساز بوجود آوردند. پس از دوران برده داری کاخن در بین دیگر ساکنین آمریکای لاتین از جمله سفیدپوستان (نسل‌های بعدی استعمارگران اروپایی) نیز رواج پیدا کرد.

پیدایش ساز در ایران

ساز کاخن در سالهای اخیر وارد ایران شده و کم کم جای خود را در میان سازهای دیگر کوبه ای باز کرده است. به دلیل خوش صدایی و آموزش راحت ، در میان جوانان ایرانی محبوبیت خاصی را پیدا کرده است. تعدادی از سازندگان هم به ساخت این ساز مشغول هستند. اما روز به روز برکیفیت ساخت آنها افزوده میشود. یکی از باکیفیت ترین سازندگان ایرانی ، شرکت لوتوس است که با ارائه محصولات متنوع در سطح جهانی و با قیمت مناسب، هنرمندان و هنرجویان ایرانی را شگفت زده کرده است.

ساختار ساز کاخن :

کاخن جعبه ای مکعبی ( مکعب مستطیل ) شکل است که پنج سطح آن از یک لایه چوب نازک به ضخامت 3/1 تا 2 سانتیمتر (5/0 تا 75/0 اینچ) ساخته می شود. سطح  ششم (که یکی از مستطیل هاست) از یک لایه تخته سه لا خاص پوشانیده می شود . این سطح هد(Head)  یا که سطح ضربه خورنده کاخن است اصطلاحا” تاپا (Tapa) نام دارد . حفره صدا(Sound hole)  در دو سمت كناری تاپا ساخته و پرداخته می شود.  البته بعضی از سازها ممکن است حفره صدای جانبی را نداشته باشند .

تاپا

صفحه چوبی تاپا را معمولا به طور کامل به جعبه ساز کاخن نمی چسبانند بلکه نحوه اتصال به گونه ای است که در ناحیه فوقانی فقط در چند نقطه به کاخن متصل است. در حقیقت این طراحی باعث می شود که هنگام ضربه زدن به تاپا صدایی گِز مانند و لرزشی از کاخن به گوش رسد . در پشت این صفحه اصلی سه یا شش سیم از سیمهای گیتار و با فاصله قرار دارد که از ارتعاش چوب به صدا در می آید و صدای چوب را تبدیل به صدای زنگ دار می کند .

 فاکتورهایی که در ویژگی های صدایی کاخن از قبیل زیری و بمی ، حجم و اورتون، طنین و کاراکتر آن موثرند عبارتند از جنس و ضخامت چوب، اندازه و شکل کاخن و طاحی حفره صدا و اندازه و محل آن. نوع چوبی که صفحه تاپا را تشکیل می دهد بسیار متنوع است و نسبت به نوع آن صدای ساز عوض می شود.

صداهای با فرکانس پایین (بم) گرم و مطبوعند و صداهای با فرکانس بالا (زیر) واضح و درخشانند ، بدون آنکه تغییری در ویژگیهای صوتی ساز از نظر کاراکتر ایجاد شود . برای ساخت صفحه تاپا معمولا از چوبهای درخت گیلاس ، ماهون و افرا استفاده می کنند ؛ در حالیکه بقیه قسمتهای ساز را از کاج ، صنوبر و یا سایر چوب های مرغوب می سازند .  اخیرا کاخن های دیگری ازجنس پلاکسی گلاس که نوعی فراورده پتروشیمی است نیز ساخته شده است. اندازه این ساز ها اندکی بزرگتر و دارای حجم صدای بالاتری به نسبت سازهای کلاسیک است.

ساز کاخن

موسیقی کلاسیک غربی بنوازیم یا سنتی؟

این ساز به دلیل نوع صدای شاد و خاص خود عموما در موسیقی سنتی استفاده نمی شود و در اثرهای کلاسیک ، پاپ، جاز ، فلامینکو و تلفیقی استفاده می شود . یادگیری این ساز برای کسانی که تمبک و دف یا ساز کوبه ای کار کرده اند ساده تر می باشد. ولی در حالت کلی ساز کوبه ای به دلیل تسلط انسان بر دست خود ، آسانتر از سازهای دیگری همچون زهی یا بادی است.

انواع کاخن:

در حال حاضر دو نوع کاخن ( کاخون ) در حال ساخت است:

۱.  ثابت

کاخن‌های ثابت دارای فنر یا سیم گیتار هستند. این نوع ساز صدای یکنواختی تولید می‌کند و قابلیت تنظیم ندارد. اما این ویژگی ربطی به حرفه‌ای بودن و یا نبودن ساز ندارد و برند‌های بسیار معروف دنیا نیز از این مدل ساز‌ها بسیار تولید و به بازار عرضه می‌کنند.

۲.  قابل تنظیم (رگلاژی)

این نوع کاخن دارای فنر یا سیم گیتار هستند، ولی قابلیت تغییر صدارا نیز دارند. این مدل ساز‌ها در نوع فنری قابلیت شل شدن فنر و پخش شدن صدای چوب، و در نوع سیمی قابلیت کوک شدن همانند گیتار برای زیر و بم شدن صدا را دارند.

چند ویدئو درباره ساز کاخن

ساز کاخن را ازکجا تهیه کنم؟

ملودینگ به عنوان مرجع تخصصی سازهای کوبه ای، این افتخار را دارد که تامین کننده ساز کاخن برای شما عزیزان باشد. ما محصولات کاخن را با همه تنوع و با قیمت های مختلف در وبسایت خود عرضه میکنیم . برای خرید روی این لینک کلیک کنید. قیمت محصولات دقیقا همان قیمت سازنده بوده و علاوه بر آن ساز در درب منزل شما تحویل می گردد. اگر دوست داشتید در محل گالری خود در خدمت شما هستیم.